داروها در ارتودنسی
- توضیحات
- بازدید: 23204
Additional Info
تذکر: اگر برای پیدا کردن این پاسخ هستید که برای دردهای حین ارتودنسی از چه دارویی استفاده کنید لطفا به بخش پرسشهای متداول در ارتودنسی مراجعه کنید
امروزه بخش قابل توجهی از بیماران ارتودنسی را بزرگسالان تشکیل می دهند که ممکن است در عین حال درگیر بیماریها یا مشکلاتی باشند که بواسطه آن تحت درمانهای دارویی قرار گرفته و یا همچنان قرار داشته باشند. مسلما کودکانی نیز وجود دارند که به درمان ارتودنسی نیاز داشته و در عین حال تحت مراقبتهای دارویی خاصی قرار دارند. مثلا آسم در کودکان موردی است که کمابیش شایع است و برای مهار آن ممکن است از داروهای متنوعی استفاده شود. در نگاه اول ممکن است که به نظر برسد این داروها صرفا به مهار مشکلی می پردازد که دارو برای آن تجویز شده، اما همانگونه که بسیاری از ما می دانیم، واقعیت این است که هر دارویی می تواند اثرات و یا عوارض جانبی نیز در بر داشته باشد که ممکن است بر دیگر بخشهای بدن نیز تاثیر بگذارد.
از طرفی نیز باید در نظر داشت که درمان ارتودنسی درمانی است که دندان، استخوان و بافتهای نگهدارنده اطراف دندان همچون لثه را درگیر می کند. بنابر این باید در نظر داشت که هر دارویی که بر روی این ساختارها تاثیرات مستقیم یا غیر مستقیم داشته باشند نیز می توانند بر روی روند درمان ارتودنسی تاثیر بگذارند.
حرکت دندانها در ارتودنسی به این گونه است که با وارد کردن نیرو به دندانها، یک سری تغییرات شیمیایی و سلولی رخ می دهد. تغییرات و واکنشهای شیمیایی نکته ای است که باید در درمان ارتودنسی و مصرف توام داروها مد نظر داشت. در این گفتار تلاش خواهیم کرد که به برخی از این داروها و تاثیراتی که می توانند بر روی روند درمان ارتودنسی ایجاد نمایند اشاره ای کلی نماییم.
"یادآوری مهم: تاکید این مقاله تنها بر ارتباط دارو با درمان و حرکت ارتودنسی است تا مطلب طولانی و پیچیده نشود، اما بخش و نقش مهم دیگری که داروها دارند به سلامت و بهداشت کل دهان و دندان مرتبط است و سلامت دهان و دندان عملا جدا از درمان ارتودنسی نیست، به همین دلیل پیشنهاد می کنم به مباحث و مقالات مرتبط به سلامت دهان و دندان نیز مراجعه فرمایید. برای مثال خواهید دید که یک دارو بر ترشح بزاق و ایجاد پوسیدگی موثر است و این پوسیدگی بر درمان ارتودنسی هم تاثیر می گذارد"
مسکنها
خیلی از افراد تصور می کنند که مسکنها داروهای پیش پا افتاده و معمولی هستند که لازم نیست در خصوص نحوه و میزان استفاده از آن به متخصص ارتودنسی و یا هر پزشک دیگری اطلاعی داده شود. حتی بسیاری از مردم اصولا مسکنها را دارو محسوب نمی کنند، اما باید در اینجا متذکر شویم که اتفاقا بسیاری از مسکنها داروهایی هستند که می توانند بر روی روند درمان ارتودنسی تاثیر قابل توجهی داشته باشند. به همین جهت ابتدا به این دسته از داروها که مصرف آنها نسبتا رایج تر نیز هست با جزئیات بیشتر می پردازیم:
همانطور که گفتیم، حرکت دندانها در طی درمان ارتودنسی بواسطه عملکرد سلولهایی است که در اطراف دندانها قرار دارند. برای مثال، برخی از این سلولها وظیفه برداشت و یا تحلیل استخوان اطراف دندانها را داشته که به آنها "استئوکلاست یا سلولهای استخوان" خوار گفته می شود. و همانطور که قبلا هم اشاره شد، نیروهایی که به دندان وارد می شود موجب ایجاد یک سری فعل و انفعال شیمیایی گردیده که به این سلولها دستور برداشت استخوان را می دهند. پدیده برداشت استخوان در حقیقت از طریق یک "واکنش التهابی" صورت می گیرد. التهاب در حقیقت همان پدیده است که در انواع آسیبها و زخمها شاهد آن آن هستیم که معمولا با تورم، قرمزی و درد همراه است. به همین دلیل نیز هست که اکثریت بیماران در طی درمان ارتودنسی مقادیر مختلفی از درد را تجربه می کنند.
اکثر قریب به اتفاق مسکنها در حقیقت در خانواده داروهایی قرار می گیرند که از آن تحت عنوان داروهای ضد التهاب نیز یاد می شود. شیوه اثر این خانواده از داروها در حقیقت از طریق فرآیند کاهش التهاب می باشد. به بیان ساده، داروهایی که برای مهار التهاب مصرف می شوند، از التهابی که برای تحلیل استخوان حین درمان ارتودنسی لازم است نیز جلوگیری می کنند، به همین سبب یکی از مشکلاتی که بدنبال مصرف این داروها می تواند بوجود بیاید، آهسته شدن حرکت دندان و طولانی شدن درمان ارتودنسی است. البته این موضوع بیشتر برای زمانی مطرح است که فردی برای مدت طولانی تری از این داروها استفاده کند، (گاهی متخصصین ارتودنسی برای مهار دردهای ارتودنسی استفاده موقت از این داروها را ممکن است تجویز کنند) با این وجود چنانچه از این داروها استفاده می کنید (به خصوص اگر بطور ممتد از آنها استفاده می کنید)، متخصص ارتودنسی را در جریان قرار دهید.
چند مثال از داروهای این خانواده: آسپرین، بروفن (ایبوپروفن)، ژلوفن، ایندومتاسین، ناپروکسن
هورمونها
هر چند داروهای هورمونی متنوع و برای کاربردهای متفاوت تولید و استفاده می شوند، در اینجا تاکید ما بیشتر بر روی دو سری از داروهای هورمونی می باشد: یکی هورمونهایی که برای کنترل پوکی استخوان مصرف می شوند (عمدتا استروژنها) و دیگری داروهای هورمونی برای مهار مشکلات تیروئید است.
قرصهای ضد بارداری و استروژنها: بخش عمده داروهای ضد بارداری از این دسته هستند. در عین حال، پوکی استخوان یکی از بیماریهای شایع در میان بانوان بوده که عمدتا (ولی نه همیشه) بدنبال شروع یائسگی شیوع بیشتری می یابد. در نظر داشته باشید که در عین حال تعداد بانوانی که بدنبال درمان ارتودنسی می روند نسبتا بیشتر از آقایان می باشد. یکی از کارهایی که استروژنها برای بانوان انجام می دهد، جلوگیری از تحلیل استخوان است، به همین سبب و همانطور که در مورد مسکنها نیز توضیح داده شد، مصرف این دسته از داروها موجب جلوگیری از تحلیل استخوان اطراف دندانها برای ایجاد حرکات ارتودنسی، و در نتیجه کند شدن و طولانی شدن روند درمان ارتودنسی می شود.
داروهای (هورمونی) تیروئید: داروهایی که برای تیروئید تجویز می شوند اغلب داروهایی هستند که در تنظیم میزان ترشح هورمونهای تیروئید نقش بازی می کنند. داروهایی که برای کم کاری غده تیروئید تجویز می شوند منجر به افزایش فعالیت این غده و افزایش ترشح هورمونهای تیروئید می شوند. در این حالت فرآیند "سوخت و ساز" استخوان تحریک شده و این فرآیند تشدید می شود. بنابر این انتظار باید داشت که در بیمارانی که این داروها را مصرف می کنند، تسریع در حرکت دندان دیده شود. شاید این موضوع در نگاه اول جالب بنظر برسد و تصور شود که با مصرف این داروها می توان دوره درمان ارتودنسی را کوتاه تر کرد، اما توجه به آثار جانبی حاصل از مصرف دارو نیز باید توجه داشت که ممکن است مضراتی به مراتب بیشتر از تسریع حرکت دندان داشته باشد . تا به امروز هیچ مطالعه ای منتشر نشده که استفاده از این داروها را برای تسریع درمان ارتودنسی تجویز نماید. لازم به ذکر است که متعاقب مصرف این داروها تمایل برای تخریب استخوان بیشتر از ساخت آن در طی درمان ارتودنسی وجود دارد.
لووتیروکسین سدیم را می توان شایعترین و سردسته داروهای این خانواده عنوان کرد.
کورتونها (کورتیکواستروئید ها)
بدنبال حرکت دندان به جای جدید، "سلولهای استئوبلاست یا سلولهای استخوان ساز" به باز سازی استخوان جدید در اطراف دندانهایی که حرکت کرده اند می پردازند. چنانچه این استخوان ساخته نشود، دندانها دچار لقی زیاد شده و حالتی از پوکی استخوان بوجود می آید. در حالت کلی کورتونها از ساخت استخوان توسط سلولهای استخوان ساز جلوگیری می کنند، در نتیجه بیماری که در حین درمان ارتودنسی از کورتون استفاده کند، ممکن است با لقی بیش از حد دندانها در طی درمان مواجه شوند و بواسطه اینکه میزان و کیفیت استخوان ساخته شده ممکن است به حد کفایت نرسد، احتمال برگشت دندانها به جای اولیه خود بعد از خاتمه درمان نیز افزایش می یابد.
پردنیزولون، دگزامتازون، بتامتازون، هیدروکورتیزون از مثالهای این دسته از داروها هستند. برخی از داروهای ضد آسم نیز از این خانواده محسوب می شوند.
داروهای ضد تشنج (ضد صرع) و مهار کننده سیستم ایمنی
این دارو ها دو دسته مجزا می باشند، اما اثرات جانبی مهمی مشترک آنها که بر روی درمان ارتودنسی تاثیر می گذارد، احتمال افزایش حجم لثه هاست. این افزایش حجم حین درمان ارتودنسی ممکن است تشدید شود. با افزایش حجم لثه ها اولا رعایت بهداشت دندانها طی درمان ارتودنسی بیش از پیش دشوار شده و در عین حال این افزایش حجم موجب می شود تا فاصله های بین دندانها که ممکن است طی درمان ارتودنسی ایجاد شود به خوبی بسته نشود و در انتهای درمان بین دندانها فاصله بماند و یا نیاز به جراحی لثه بوجود آید.
مثال داروهای ضد تشنج فنی توئین (دیلانتین سدیم)، گاباپنتن و والپروییک اسید بوده و مثال داروهای مهار کننده سیستم ایمنی سیکلواسپورین می باشد. لازم به ذکر است که برخی داروهای ضد تشنج مانند والپروییک اسید احتمال خونریزی خودبخود از لثه را نیز افزایش می دهند.
ویتامین د
ویتامین د برای بسیاری آشناست و در حقیقت داروی مکمل یا تقویتی محسوب می شود که برای مواردی که ساخت و ساز استخوان نیاز به تقویت داشته باشد ممکن است تجویز گردد. این بهبود اگر چه که از لحاظ نظری می تواند به فرآیند استخوان سازی حین درمان ارتودنسی کمک نماید، اما تا کنون تحقیقی که استفاده از این مکمل را صرفا برای درمان ارتودنسی تجویز کند انجام نشده است. در عین حال باید به خاطر داشت که استفاده بیش از حد و بدون نظارت مکملها و ویتامینها به هیچ وجه توصیه نشده و حتی ممکن است با عوارضی همانند مسمویت دارویی همراه شود. لذا اگر از ویتامین د به توصیه پزشک استفاده می کنید، به ارتودنتیست خود اطلاع دهید تا در صورت نیاز مشاوره و هماهنگیهای لازم بین دو پزشک صورت گیرد.
الکل
اگر چه که الکل در حقیقت یک دارو محسوب نمی شود و برای مصارف درمانی به ندرت از آن استفاده می شود، اما با توجه به نقش مهمی که مصرف الکل می تواند بر روند درمانهای ارتودنسی داشته باشد، در اینجا به آن اشاره می کنیم و البته به همین اندازه بسنده می کنیم که بدانیم مصرف زیاد الکل علاوه بر آسیبهای جدی و بعضا جبران ناپذیر به بسیاری از بافتهای بدن، در ساخت و ساز استخوان و اثرات ویتامین دی که نقش مهمی در ساخت و ساز استخوان می باشد اختلال ایجاد می کند. تحلیل استخوان و حتی از بین رفتن ریشه دندان در بیماران ارتودنسی که استفاده مفرط از الکل دارند گزارش شده است.
در اینجا تنها به چند دسته از داروهایی اشاره کردیم که در بیماران ارتودنسی ممکن است بیشتر مورد استفاده قرار گیرند و برای جلوگیری از طولانی شدن این بحث به مواردی که کمتر شایع هستند پرداخته نشد. با اشاره به همین چند مورد می تواند دریافت که ضروری است بیماران قبل از شروع درمان ارتودنسی متخصص معالج خود را از داروهایی که مصرف می کرده و یا در حال حاضر مصرف می نمایند مطلع سازد.
یادآوری می شود که موارد مطرح شده در این گفتار الزاما برای تمام بیمارانی که از این داروها استفاده می کنند ممکن است رخ ندهد. اما منطقی و محتاطانه تر این خواهد بود که هر گونه سابقه مصرف داروی خود را به اطلاع متخصص ارتودنسی برسانید. به این ترتیب از بروز عوارض ناخواسته حین درمان جلوگیری و یا کاسته می شود و یا اینکه از نگرانیهای بی مورد حین درمان کاسته خواهد شد.
منابع:
Krishnan V, Davidovitch Z. The effect of drugs on orthodontic tooth movement. Orthod Craniofacial Res 9, 2006; 163–171
Tyrovola JB, Spyropoulos MN, Effects of drugs and systemic factors on orthodontic treatment. Quintessence Int, 2001; 32: 365-71.
Diravidamani K, Sivalingam SK, Agarwal V. Drugs influencing orthodontic tooth movement: An overall review. J Pharm Bioallied Sci. 2012; 4(Suppl 2): S299–S303.
منتشر شده در ماهنامه نوین دارو، شماره 83، بهمن 1392