دکتر فرامرز مجتهدزاده - دكتر متخصص ارتودنسی در تهران

• < قبلی
• بعدی >

بزاق: مایعی حیاتی و مهم در حفظ سلامت دهان و دندان

بزاق: مایعی حیاتی و مهم در حفظ سلامت دهان و دندان

  freepic.com

بزاق توسط چندین غده در ناحیه دهان ساخته می شود. بزاق قسمت مهمی از یک بدن و دهان سالم است. اگر چه بخش عمدۀ بزاق آب است، اما همچنین حاوی مواد مهمی است که بدن شما برای هضم غذا و استحکام دندان ها به آنها نیاز دارد.

بزاق مهم است زیرا:

• دهان را مرطوب و راحت نگه می دارد

• به جویدن ، چشیدن و بلعیدن کمک می کند

• با میکروب های دهان مبارزه می کند و از بوی بد دهان جلوگیری می کند

• دارای پروتئین و مواد معدنی است که از مینای دندان محافظت کرده و از پوسیدگی دندان و بیماری لثه جلوگیری می کند.

•  به عملکرد دندانهای مصنوعی کمک می کند.

بزاق هنگام جویدن بیشتر ترشح می شود. هرچه بیشتر و سخت تر بجویم بزاق بیشتری تولید می شود. مکیدن آب نبات، خوردن ترشیجات کمک می کنند تا بزاق بیشتری تولید شود.

غدد بزاقی از مجاری ناحیۀ گونه ، و کف دهان و نزدیک دندانهای جلویی با محیط دهان مرتبط  می شود.

شش غده بزاقی بزرگ و صدها غده کوچک وجود دارتد.

 به طور معمول  و به طوری خیلی تقریبی، بدن نیم تا 2 لیتر بزاق در روز ایجاد می کند. معمولاً بیشترین بزاق در اواخر بعد از ظهر و کمترین مقدار در شب ایجاد می شود. اما افراد با هم فرق دارند. آنچه پزشکان به عنوان مقدار نرمال بزاق در نظر می گیرند کاملاً متفاوت است. این مسئله تشخیص مشکلات بزاق را کمی چالش برانگیز می کند.

بزاق خیلی کم

برخی از بیماری ها و داروها می توانند بر میزان ترشج بزاق تأثیر بگذارند. اگر بزاق کافی تولید نشود ، دهان  خشک می شود و طبیعتا به این حالت خشکی دهان گفته می شود.

خشکی دهان باعث تورم و ناراحتی لثه ها ، زبان و سایر بافت های دهان می شود. میکروب ها از جمله میکروبهایی که بوی بد دهان را موجب می شوند در چنین شرایطی بیشتر رشد می کنند. در نتیجه دهان  خشک بوی بیشتری میدهد.

خشکی دهان همچنین باعث می شود که سریع دچار پوسیدگی دندان و بیماری لثه (پریودنتال) شوید. این به این دلیل است که بزاق به پاکسازی ذرات غذا، از بین بردن برخی میکروبها و خنثی کردن اسیدهای تولید شده در دهان کمک می کند (خاصیت بافر بزاق). و این ترشح بزاق است که خطر پوسیدگی را کاهش می دهد.

اگر دهانتان خشک باشد ،  متوجه خواهید شد که حس چشایی شما هم ضعیف شده است.

خشکی دهان در افراد مسن معمول است ، اگرچه دلایل آن مشخص نیست. تصور می شود بیماری هایی که روی کل بدن تأثیر می گذارند (اختلالات سیستمیک) ، تغذیه نامناسب و استفاده از برخی داروها نقش اساسی دارند.

بزاق خیلی کم و خشکی دهان می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری های خاصی مانند HIV / AIDS ، سندرم شوگرن ، دیابت و پارکینسون

• انسداد در یک یا چند مجرای بزاقی.

• شیمی درمانی و پرتودرمانی

• کم آبی بدن

•  واکنش به استرسها

• مشکلات ساختاری در مجاری بزاقی

• سیگار کشیدن

ثابت شده که  صدها داروی متداول در جریان بزاق تأثیر می گذارد و باعث خشکی دهان می شود ، مانند:

•آنتی هیستامین ها

• داروهای ضد اضطراب

• مهار کننده های اشتها

• انواع خاصی از داروهای فشار خون

• داروهای مدر

• اغلب داروهای ضد افسردگی

• برخی مسکنها

اگر ترشح بزاق ما خیلی کم باشد چه کاری می توان انجام داد؟

برای کمک به سلامت غدد بزاقی و مرطوب و راحت بودن دهان ، این نکات را امتحان کنید:

•نوشیدن آب زیاد

• جویدن آدامس بدون قند

• مکیدن آب نبات های بدون قند.

اگر خشکی دهان ادامه داشته باشد ، ممکن است پزشک یا دندانپزشک شستشوی دهان را با بزاق مصنوعی توصیه کند. بزاق مصنوعی مایعی یا اسپری است که بدون نسخه پزشک به فروش می رسد. می توان آن را به دفعات مورد نیاز استفاده کرد. اگر چه بزاق مصنوعی به مرطوب و راحت نگه داشتن دهان کمک می کند، اما فاقد پروتئین ها ، مواد معدنی و سایر مواد موجود در بزاق طبیعی است.

بزاق زیاد

بزاق زیاد جای نگرانی خیلی کمتری دارد مگر اینکه به شکلی اغراق آمیز ادامه یابد ( بدن معمولاً با بلعیدن بیشتر از بزاق اضافی مراقبت می کند).

اگر:

• یک یا چند غده بزاقی بیش از حد فعال باشد

• در بلع مشکلی باشد

عملکرد پرز های چشایی زبان در میزان ترشح بزاق هم نقش زیادی دارند. با خوردن غذاهای ادویه دار یا بسیار ترش، پرزهای چشایی شما به بدن پیامی برای تولید و ترشح بزاق بیشتر ارسال می کنند. غذاهای ترش یا اسیدی بیشتر از غذاهای شیرین باعث افزایش ترشج بزاق می شوند.

اگر بزاق بیش از حد شما را آزار می دهد ، سعی کنید رژیم خود را تغییر دهید.

اگر بزاقتان دائما زیاد است ، به پزشک یا دندانپزشک اطلاع دهید. این می تواند عوارض جانبی یک دارو یا نتیجۀ یک بیماری باشد.

اگر در بلع مشکل دارید ، ممکن است احساس کنید بزاق دهانتان زیاد است و ممکن است آب از دهانتان بریزد. آبریزش مزمن اغلب در افرادی که کنترل عضلانی ضعیفی در صورت و دهان دارند دیده می شود.

بیماری ها و شرایط جسمانی که می توانند بزاق بیش از حد ایجاد کنند عبارتند از:

• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)

• فلج عصب صورت یا  فلج مغزی

• بیماری ریفلاکس معده (GERD)

• زبان بزرگ شده (ماکروگلوسیا)

• عقب ماندگی ذهنی

• پارکینسون

• مسمومیت

• بارداری (معمولاً در کسانی که حالت تهوع و استفراغ شدید دارند دیده می شود)

• هاری

•سکته

داروهایی که می توانند بزاق بیش از حد ایجاد کنند عبارتند از:

• برخی از داروهای ضد تشنج مانند کلونازپام

• داروهای مربوط به اسکیزوفرنی

• پیلوکارپین، که  برای درمان خشکی دهان در افرادی که تحت پرتودرمانی هستند ، استفاده می شود

در صورت داشتن بزاق زیاد چه کاری می توانم انجام دهم؟

درمان بزاق بیش از حد به علت ایجاد مشکل بستگی دارد. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تجویز دارو

• تزریق های بوتاکس

• عمل جراحی

پزشک معمولا در ابتدا دارو برای کمک به کاهش میزان بزاق تجویز می کند، مثلا اسکوپولامین. که البته این داروها خود عوارض جانبی ممکن است داشته باشند مثلا مشکلات ادرار کردن ، افزایش ضربان قلب، سرگیجه ، تاری دید و خواب آلودگی.

اگر شما دچار آبریزش شدید هستید ، ممکن است پزشک تزریق بوتاکس را در یک یا چند غده بزاقی پیشنهاد کند. این روش درمانی ایمن در نظر گرفته می شود ، اما نتایج فقط چند ماه طول می کشد. در آینده باید تعداد بیشتری تزریق بوتاکس داشته باشید.

جراحی برای برداشتن غده بزاقی یا اصلاح مسیر مجاری بزاقی ممکن است در موارد شدید انجام شود. این نوع جراحی معمولاً درمان دائمی بزاق اضافی را فراهم می کند.

برای نوشتن دیدگاه و نظرتان در خصوص این مطلب به نشانی جدید ما مراجعه نمایید.